Meester Filip Dewallens pikt in op het voorstel dat dokter Bafort lanceerde bij ons: een nationaal incidentmeldsysteem. Dat ziet er goed uit, mits de oplossing van een spectaculaire paradox: een landelijk meldingssysteem waarbij artsen zich veilig voelen, rijmen met de wettelijke plicht om de incidenten telkens meteen ook te melden aan de patiënt...
"Medische incidenten, ze leiden tot verlies aan zelfvertrouwen en schuldgevoel. Wie eronder lijdt wordt een second victim. Maar biedt zo’n incident ook kansen?"
"Door een incident te melden en te analyseren wordt preventie mogelijk. Maar dat soort analyses veronderstelt dat die systemen betrouwbaar zijn, in hun dubbele betekenis: het systeem moet wetenschappelijk solide zijn en een betrouwbare output garanderen, even belangrijk is dat het systeem ook vertrouwd wordt door de gebruikers."
"Vooral bij dat tweede mangelt het. De accrediteringsinstanties eisen steevast dat de ziekenhuizen meldingssystemen laten zien. Gretig als die zijn voor het behalen van punten en sterren begint dan de modellenmolen te draaien. Binnen de kortste keren had elk ziekenhuis zijn eigen even slechte en onbetrouwbare meldingssysteem. Resultaat: niemand vertrouwt ze."
Meldsysteem
"Dokter Bafort pleit nu voor een “veilig” meldsysteem, waarbij voorzien wordt in een depenalisering van gemelde, niet-intentionele medische incidenten. De arts zou dus niet langer gesanctioneerd kunnen worden voor het incident, er zal meer zal gemeld worden en er kunnen ook lessen getrokken worden uit de fouten. Die verbetertrajecten komen in het voorstel finaal onder het toezicht te staan van een Hoge Raad voor Veilig Medisch Handelen’, die al de data zal anonimiseren."
"De patiënt zal weliswaar nog steeds naar de rechtbank kunnen trekken om schadevergoeding te eisen, maar de informatie in het meldsysteem is niet langer vatbaar voor beslag door onderzoeksrechters en mag niet gebruikt worden in juridische procedures. Zijn systeem werd al bij wijze van pilootproject getest op de materniteit van AZ Alma in Eeklo. Uiteraard niet met de juridische immuniteit die hij voorstaat, daar is een wetswijziging voor nodig, maar wel met immuniteit voor interne sancties. De resultaten zijn veelbelovend: nadat gemeld werd dat er geen sanctie zou volgen, steeg het aantal incidentmeldingen spectaculair."
Immuniteit?
"Mag de wetgever medische incidentmeldingen wel immuun maken voor beslag door een onderzoeksrechter of voor het gebruik als bewijs in gerechtelijke procedures? Dat zou slachtoffers van medische fouten immers anders behandelen dan slachtoffers van andersoortige fouten. De in se goedbedoelde immuniteit zal het niet gemakkelijk hebben om de toets aan het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel te doorstaan. Er zal moeten aangetoond worden dat er geen minder vergaande en toch even doeltreffende manieren bestaan voor het voorkomen van medische incidenten en het verhogen van de kwaliteit van de behandelingen."
"Dat bewijs is aartsmoeilijk te leveren. Als lokale proefprojecten, dus zonder juridische immuniteit, al manifest kwaliteitsverbeteringen aantonen, dan is het tegenbewijs al zo goed als geleverd…"
Open disclosure
"Een tweede kanttekening betreft de incidentmelding aan de patiënt. Er zijn steeds meer voorstanders van open disclosure over incidenten aan patiënten. Onder de nieuwe Kwaliteitswet zal elk patiëntendossier overigens de “verwikkelingen die een bijkomende behandeling vergen” moeten bevatten.[1] De patiënt zal die informatie via zijn inzagerecht zonder veel problemen kunnen lezen. Rest dan enkel de discussie of alle incidenten moeten gemeld worden, enkel de relevante, of enkel die incidenten die potentiële schade hadden kunnen veroorzaken."
"Het is een spectaculaire paradox. Hoe is een landelijk incidentmeldingssysteem, waarbij artsen zich veilig voelen om incidenten zonder repercussies te melden en waarbij de geanonimiseerde gegevens dienen voor het verhogen van kwaliteitsverhogende maatregelen, te rijmen met de wettelijke plicht om die incidenten telkens meteen ook te melden aan de patiënt?"
"Op het eerste gezicht lijkt het inderdaad op dweilen met de kraan open, maar het ene heeft niets met het andere te maken. Beide mikken op kwaliteitsverbetering. Een incidentmeldingssysteem op macroniveau heeft klinische kwaliteitsverhoging tot doel, op microniveau gaat het om de kwaliteit van de informatieoverdracht. Geen van beide heeft het vermijden van aanspreekbaarheid voor fouten tot doel. Alleen wordt alles een stuk transparanter, ook incidenten en fouten uiteraard. Rest dus nog de arts. Die blijft, micro macro, hoe je draait of keert, second victim…"
[1] Art. 33, 16° Wet van 22 april 2019 inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg, BS 14 mei 2019.
> Lees ook: "Naar een nationaal meldsysteem?" (Dr. Bafort)
