Een recent resolutievoorstel in de Kamer, ingediend door Ecoloparlementslid Séverine de Laveleye en gesteund door een aantal Kamerleden van Groen en Ecolo, streeft naar een beleid dat anticonceptie voor mannen ontwikkelt. Overigens zou dat punt ook deel uitmaken van de regeringsverklaring van Vivaldi. De resolutie wil komaf maken met enkele culturele, technische en medische hinderpalen. 

Om de situatie te schetsen: volgens een enquête in België uitgevoerd door Solidaris in 2017, geeft 68% van de vrouwen en 33% van de mannen aan een voorbehoedmiddel te gebruiken; 51% van de vrouwen zou willen dat hun partner de verantwoordelijkheid inzake anticonceptie op zich neemt, terwijl 41% van de mannen verklaart bereid te zijn dat te doen. 

Uit die enquête blijkt dat de verantwoordelijkheid inzake anticonceptie anders wordt gepercipieerd naargelang men vrouw, dan wel man is. Bijna de helft van de vrouwen (46%) verklaart de enige partner te zijn die de beslissingen inzake anticonceptie neemt. Niettemin meent 64% van de mannen dat de beslissing gezamenlijk wordt genomen. 

Ook op een ander vlak is de perceptie verschillend: 49% van de mannen geeft aan sterk betrokken te zijn bij de anticonceptie binnen hun relatie, terwijl slechts 32% van de vrouwen het andere geslacht een dermate hoge score geeft. Omgekeerd is de discrepantie kleiner: 90% van de vrouwen kent zichzelf een hoge score toe, terwijl 84% van de mannen het daarmee eens is. 

Naarmate mannen ouder worden, voelen zij zich almaar minder bij de zaak betrokken, terwijl de leeftijd bij de vrouwen nauwelijks een verschil maakt. 

Voordelen

De ontwikkeling van anticonceptie voor mannen heeft volgens de betrokken parlementsleden onder meer de volgende voordelen. 

Een alternerend of aanvullend gebruik van hun voorbehoedmiddelen door de partners zou bijdragen aan de vermindering van het risico op mogelijke bijwerkingen waarmee nu alleen de vrouwen worden geconfronteerd: veneuze en arteriële tromboembolieën, (hoofd)pijn bij gebruik van anticonceptiva met oestroprogestativa, onregelmatige bloedingen bij gebruik van anticonceptiva met progestativa, pijn of afstoting bij gebruik van een spiraaltje, langduriger en overvloediger maandstonden bij gebruik van een koperen spiraaltje, acné, gespannen borsten en goedaardige eierstokcysten bij gebruik van een hormonaal spiraaltje. (Manigart et al., 2016). Ook het humeur en het libido van de patiëntes kunnen eronder lijden. 

Iedereen kan zo ook de verantwoordelijkheid opnemen voor de eigen vruchtbaarheid. Zo is men autonoom of kan men de bescherming van zijn partner aanvullen, aangezien die nooit waterdicht is. In dat verband bevestigt de Nationale Evaluatiecommissie zwangerschapsafbreking dat 50% van de vrouwen die abortus plegen, voorbehoedmiddelen hebben gebruik. 

Dankzij anticonceptie voor mannen zouden de mannen dan ook beter betrokken kunnen worden bij de gezinsplanning en zou tevens het aantal ongewenste zwangerschappen afnemen. Die betrokkenheid lijkt de indieners des te belangrijker omdat vrouwen onevenredig veel verantwoordelijkheid dragen inzake anticonceptie. 

Die tendens wordt bevestigd door de rechtspraak en kan schadelijk zijn voor zwangere vrouwen. De parlementsleden verwijzen naar enkele rechtszaken.

Anticonceptiefraude

Er zijn al vrouwen vervolgd wegens anticonceptiefraude, naar aanleiding van een geboorte waarbij de man het vaderschap “wordt opgelegd”; een en ander heeft ook al geleid tot abortussen en tot bedreiging met represailles. Zulks schendt het recht van de vrouwen om over hun lichaam te beschikken. In diverse landen hebben mannen dergelijke klachten ingediend. In België heeft de rechtbank van eerste aanleg te Luik bij een vonnis van 9 april 2010 een schadevergoeding toegekend aan de verweerder in een vordering tot vaderschapserkenning; volgens de rechtbank werd schade berokkend doordat de verweerder onder druk werd gezet het vaderschap te erkennen ten gevolge van seksuele betrekkingen met een prostituée, hoewel tevens werd erkend dat de man blijk had gegeven van schuldige lichtvaardigheid omdat hij onbeschermd seksuele betrekkingen had gehad.

Dergelijke rechtspraak lijkt te impliceren dat alleen de vrouwen verantwoordelijk moeten worden gesteld voor het gebruik van anticonceptie in een seksuele relatie. De daadwerkelijke beschikbaarheid van anticonceptie voor mannen kan ertoe bijdragen dat mannen ook voor hun verantwoordelijkheid worden gesteld. 

De indieners van de resolutie sommen ook een lijstje op van belemmeringen voor de ontwikkeling van anticonceptie voor mannen: symbolische en culturele (patriarchale samenleving), deskundigheid (in vergelijking met Frankrijk is het in België momenteel nog pover gesteld met de expertise inzake andrologie) en op technisch vlak.

Wat dat laatste betreft, zou men ervan uitgaan dat de anticonceptiva voor mannen slechts een klein en niet-rendabel marktaandeel hebben, omdat vrouwen niet bereid zouden zijn de verantwoordelijkheid voor de anticonceptie aan de man over te laten; dat zou de vraag beperken. Die stelling wordt echter niet bevestigd. De indieners verwijzen naar de voormelde enquête van Solidaris. Daaruit blijkt immers dat 51% van de vrouwen zou willen dat hun partner zijn verantwoordelijkheid ter zake onverkort neemt. 

Anticonceptiemethodes voor mannen In België

De overheid heeft bij ons het condoom en de vasectomie erkend als anticonceptiemethodes voor mannen.  Voor een vasectomie heeft Frankrijk specifieke wetgeving voorzien, maar in België is dat niet het geval. Er wordt evenwel vastgesteld dat er steeds vaker voor een vasectomie wordt gekozen; het aantal vasectomie-operaties is van 8143 in 2007 gestegen naar 11.934 in 2020. In 2020 hebben in Vlaanderen 6.655 mannen een vasectomie ondergaan, in Wallonië 4902 en in Brussel 377 (66 gevallen werden niet aan een regio toegewezen7). Hoewel een vasectomie steeds vaker wordt uitgevoerd, is die ingreep nog te weinig verbreid en wordt ze nog te weinig aanbevolen door artsen, menen de betrokken parlementsleden. 

Er worden ook reeds andere methoden ontwikkeld, zoals thermische en hormonale anticonceptie, maar die zijn nog niet erkend en werden nog niet op de markt gebracht. De thermische anticonceptiemethode bij de man berust op de stopzetting van de spermatogenese aan de hand van warmte, door middel van een verwarmde slip of een anticonceptiering. Bij de hormonale anticonceptie voor mannen wordt momenteel testosteron intramusculair ingespoten op wekelijkse of maandelijkse basis. Door die inspuiting vermindert de aanmaak van gonadotrofines, waardoor er geen spermatozoïden meer worden geproduceerd. Die methode werd gevalideerd door de WGO. Voor een orale toediening van dit anticonceptiemiddel moet de oplosbaarheid van het product worden verbeterd. Ook de stabiliteit van de bestanddelen moet worden geoptimaliseerd. 

Uit een studie van 2016 van de WGO blijkt dat een hormonale anticonceptiepil voor mannen op basis van dimethandrolonundecanoaat (DMAU) voor 96% doeltreffend is. Het onderzoek naar dit anticonceptiemiddel werd echter in fase II stopgezet naar aanleiding van een advies van een extern veiligheidscomité; er werden namelijk vaker stemmingswisselingen gemeld, de gebruiker zou een hoger risico op depressie lopen, sommige proefpersonen hadden pijn na de inspuiting of maakten gewag van een verhoogd libido. Een aantal voorbereidende studies zouden dan weer aantonen dat wel degelijk een oraal anticonceptivum voor mannen mogelijk is. De Reversible Inhibition of Sperm Under Guidance (RISUG)-anticonceptiemethode bevindt zich in fase III van de klinische proeven. 

Regeerakkoord

In haar beleidsverklaring geeft mevrouw Sarah Schlitz, (intussen voormalig, red.) staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit, het volgende aan: “Zowel mannen als vrouwen moeten beter worden geïnformeerd over de bestaande anticonceptiemethoden, zowel voor mannen als voor vrouwen. Er moet hierbij bijzondere aandacht uitgaan naar de leeftijdsgroep van 25-35 jaar. De ontwikkeling van nieuwe anticonceptiemiddelen voor mannen en vrouwen moet worden aangemoedigd.” 

Het regeerakkoord vermeldt bovendien dat bijzondere aandacht zal gaan naar anticonceptie door de belemmeringen voor de toegang ertoe weg te werken De stelling geldt dus evengoed voor anticonceptie voor mannen als voor vrouwen. 

De indieners van de resolutie:

Séverine de Laveleye (Ecolo-Groen) Eva Platteau (Ecolo-Groen) Albert Vicaire (Ecolo-Groen) Wouter De Vriendt (Ecolo-Groen) Laurence Hennuy (Ecolo-Groen) Kathleen Pisman (Ecolo-Groen) Simon Moutquin (Ecolo-Groen) Olivier Vajda (Ecolo-Groen) Cécile Cornet (Ecolo-Groen)