In het onco-fertiliteitsteam van het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van het UZ Brussel is voor het eerst een baby geboren na het uitrijpen van een eicel uit een uit het lichaam verwijderde eierstok. De eicellen uit de verwijderde eierstok werden in vitro uitgerijpt, ingevroren en bevrucht nadat de patiënt genezen was. Er was, zoals dat gebruikelijk gebeurt, geen eierstoktransplantatie nodig.
"Dankzij de nieuwe techniek moet een ingevroren eierstok niet teruggeplaatst worden, maar kan de patiënt geholpen worden met een klassieke in vitro-techniek", zegt professor Michel De Vos van het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van het UZ Brussel. "De patiënt is dan zeker dat er via celmateriaal, dat werd bewaard voor de kankerbehandeling, niet opnie uw kankercellen in het lichaam terechtkomen. De toepassing is dus niet enkel hoopvol, maar ook veilig. Bovendien is er geen heelkundige ingreep meer nodig voor de transplantatie", besluit De Vos.
Dat laatste is erg belangrijk. De technieken voor het rijpen van eicellen in een schaaltje in het labo, het invriezen van zowel eicellen als eierstokweefsel om ze te bewaren en het injecteren van één zaadcel in elke eicel, bestaan elk op zich al langer, maar werden in het UZ voor het eerst met succes gecombineerd.
"Het terugplaatsen van eierstokken gebeurt al sedert 15 jaar met succes", zegt De Vos. "In die periode zijn wereldwijd al zeker 150 kinderen na transplantatie geboren. We proberen systematisch onrijpe eicellen uit de verwijderde eierstokken te recupereren. Die eicellen, die al aan de rijping begonnen zijn en zich in kleine vochtblaasjes in de eierstokken bevinden, worden gedurende dertig uur verder uitgerijpt in een soort broedmachine via in-vitro maturatie (IVM) en de rijpe eicellen vriezen we daarna in. Om de slaagkansen te verhogen kiezen we er in ons fertiliteitscentrum soms voor om bepaalde preservatietechnieken te combineren. Wanneer de vruchtbaarheidsbewaring heel kort na de diagnose moet worden ingepland, vriezen we niet enkel eierstokweefsel in, maar ook de o nrijpe eicellen die gewonnen worden uit de verwijderde eierstok."
De techniek om onrijpe eicellen te recupereren uit restmateriaal na het verknippen van de eierstok in het laboratorium, is een veelbelovende procedure. De toepassing is complex en vereist de nodige expertise. Vandaar dat die slechts in enkele centra ter wereld, waaronder het UZ in Brussel, wordt toegepast. "Maar we slagen er steeds beter in om hem met succes toe te passen", aldus De Vos.
Dankzij die nieuwe aanpak kon een kersverse mama, die na haar kankerbehandeling op 26-jarige leeftijd al in menopauze was, zwanger worden zonder zware ingreep om haar eierstok terug te plaatsen. "Een kankerbehandeling kan nefast zijn voor de vruchtbaarheid van de patiënt", zegt De Vos. "Om kankerpatiënten met een toekomstige kinderwens alle kansen te geven, is het van cruciaal belang dat ze op het moment van de diagnose zo snel mogelijk door de oncoloog worden doorverwezen om te bespreken welke preventieve acties mogelijk zijn. Patiënten kunnen zowel eierstokweefsel als reproductief celmateriaal, zoals eicellen of embryo's, in vriesbewaring houden. Er zijn verschillende combinaties mogelijk om het behoud van vruchtbaarheid na kanker te optimaliseren, zo dat deze patiënten later de stap niet hoeven te zetten naar eiceldonatie of adoptie. Vroeger konden de kosten daarvoor hoog oplopen. Maar sedert 2017 is het recupereren en bewaren van eicelweefsel voor kankerpatiënten volkomen gratis. De minster van Volksgezondheid heeft daarvoor een portefeuille beschikbaar gesteld. Helaas heeft de patiënt die nu een baby kreeg die behandelingen nog zelf moeten betalen."
Die patiënt was 23 jaar toen ze overvallen werd door de diagnose van lymfeklierkanker. Ze woonde toen net met haar vriend samen. Toen ze drie jaar na haar diagnose en na overwinning van de kanker haar kinderwens wilden realiseren, stelde haar gynaecoloog vast dat haar lichaam op 26-jarige leeftijd al in menopauze was. Gelukkig was er voor de start van de chemotherapie een eierstok verwijderd en waren er onrijpe eicellen gerijpt en bewaard. Begin 2018 begon haar fertiliteitsbehandeling. De in het labo uitgerijpte eicellen werden ontdooid, kunstmatig bevrucht via het injecteren van één zaadcel in elke eicel (de ICSI-techniek of intracytoplasmatische sperma-injectie, nvdr) en teruggeplaatst in de baarmoeder. In maart was de zwangerschapstest positief. Inmiddels is de baby geboren.
